Ο "τρόπος να ανέβεις ψηλά" και παραμύθια της Χαλιμάς...

"Ηλίθιος": Κάποιος που φαντασιώνεται ότι στον καπιταλισμό
 "πάνε μπροστά" οι πιο εργατικοί και ευφυείς
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Προτεινόμενη μουσική υπόκρουση 

Συγνώμη ρε παιδιά, είμαι ο μόνος που βγάζει καντήλες όποτε ακούει για "τρόπους να ανέβεις ψηλά" και να "γίνεις πλούσιος"; Απ'ό,τι ξέρω, το χρηματιστήριο και η οικονομία εν γένει είναι χαοτικά συστήματα -τουτέστιν, αμελητέες μεταβολές σε φαινομενικά ηκίστου σημασίας παραμέτρους* μπορούν να -και θα- οδηγήσουν σε μεγάλες αλλαγές του συνολικού συστήματος μακροπρόθεσμα.

Αυτό σημαίνει, πως όσο ταλέντο ή iq ή εργατικότητα και να έχεις, το αν θα καταλήξεις ψηλά  ή χαμηλά εξαρτάται από εξωγενείς παράγοντες, και ο έλεγχος που έχεις σε αυτό... είναι όσος και ο έλεγχος που έχει ένα φτερό στο πώς θα κινηθεί σε μια ανεμοθύελλα. Ασφαλώς, το τι "φτερό" είσαι παίζει το ρόλο του -ένα βαρύ και μεγάλο φτερό θα κινηθεί διαφορετικά στην ανεμοθύελλα απ'ό,τι ένα ελαφρύ και μικρό. Αντίστοιχα ένας ευφυής/εργατικός/υπομονετικός θα κινηθεί αλλιώς στην οικονομία από έναν βλάκα/τεμπέλη/ανυπόμονο. Η ανεμοθύελλα όμως παραμένει ανεμοθύελλα, και η οικονομία παραμένει οικονομία, ασχέτως του τι είναι το εκάστοτε "φτερό".

Τα φύλλα που παρασέρνει ο ανεμοστρόβιλος φαντασιώνονται 

πως ελέγχουν τη πορεία τους!

Πώς θα "ανέβεις ψηλά" ρε ηλίθιε;

•  Θα ανέβεις ψηλά αν είσαι εργατικός; Υπάρχουν δισεκατομμύρια εργατικοί άνθρωποι στο πλανήτη. Πόσοι από αυτούς είναι "ψηλά"; Είτε στην Αμερική, είτε στη Κίνα, είτε στην Ελλάδα, θα βρεις αναρίθμητους εργάτες που βαράνε αόκνως 10ωρα. Πόσοι γίνονται ή είναι πλούσιοι...? Μεσαίοι, έστω; Οι δούλοι των αρχαίων Αθηναίων που σήκωναν στις πλάτες τους τα μάρμαρα του Παρθενώνα ήταν εργατικότατοι. Ανέβηκαν ψηλά; Γινηκαν πλούσιοι; Έγραψε τα ονόματά τους η ιστορία;

•  Θα ανέβεις ψηλά αν είσαι ευφυής; Υπάρχουν εκατοντάδες εκατομμύρια ευφυών ανθρώπων εκεί έξω. Πόσοι εξ'αυτών γίνονται πλούσιοι ή έστω "μεσαίοι"; Στην Ιαπωνία περίπου 1 στους 10 σκοράρει πάνω από 130 σε iq test -ήτοι, θεωρείται και επίσημα μεγαλοφυής. Βγάζει εξ'ορισμού καλά λεφτά; Βάζω στοίχημα ότι σε αυτό το πλήθος μεγαλοφυΐων υπάρχουν και α π ο ρ ο ι. Όχι απλά φτωχοί και μπατήρηδες, αλλά που στη κυριολεξία δεν έχουν να μείνουν. Μήπως είναι λίγο θέμα τύχης;

•  Θα ανέβεις ψηλά αν είσαι ταλαντούχος; Υπάρχουν όμως πάμπολλοι ταλαντούχοι μουσικοί, ηθοποιοί, ποιητές, και καλλιτέχνες εν γένει, που δεν έχουν φράγκο. Αν ανοίξεις την Ελληνική TV θα δεις τους ίδιους 15-20 ηθοποιούς σε όλες μα όλες τις σειρές. Τι διάολο, υπάρχει τέτοια έλλειψη ταλέντων σε μια χώρα 10.000.000; Και στις άλλες που συμβαίνει το ίδιο, υπάρχει και εκεί το ίδιο πρόβλημα; Μήπως όλα εκεί εξαρτώνται από τις διασυνδέσεις και τη τύχη, και όχι από το ταλέντο;

•  Θα ανέβεις ψηλά αν είσαι υπομονετικός και ανεκτικός; Μια κλασσική παραμυθολογία μας θέλει να υπομένουμε χωρίς παράπονο τις εργασιακές καρπαζιές των απλήρωτων υπερωριών και των διαρκώς μειουμενων μισθών, και με "αυστηρές οικονομίες" ή/και "ατσάλινη θέληση", μιας μέρα να έχουμε... περιουσία. Αποκτούν περιουσία όλοι αυτοί που μαζεύουν εργασιακές σφαλιάρες; Οι μισοί; Το ένα δέκατο, έστω; Βάζω στοίχημα ότι και οι σκλάβοι των Φαραώ στην Αίγυπτο, με τις πλάτες ματωμένες απ'τα μαστιγώματα, ακούγανε αντίστοιχες μεγαλοπρεπείς παπαρόλες και παπαρλούμπες για να δουλεύουν χωρίς να βγάζουν κιχ. Πού είναι οι δικές τους πυραμίδες τους όμως...?

Ένα φράγκο η βιολέτα, τσιγκολελέτα τσιγκολελέτα 

•  Αν ισχύουν τα παραπάνω, πώς εξηγείται η ύπαρξη φραγκάτων και "επιτυχημένων" που δεν είχαν τίποτα από τα προαναφερθέντα; Τι εργατικότητα έχει ο Μπόμπολας; Τι ευφυΐα είχε ο ΓΑΠ; Τι ταλέντο έχει η Kardashian; Τι υπομονετικότητα χρειάστηκε να έχει ο Κούλης; Ο Ψυχάρης; Ο Κοντομηνάς; Ο κατμαν; Η Πάνια; Η Πάολα; Ο Σεφερλής; Η Καγιά; Ο Τσουκαλάς; Ο Άδωνις; Οι κλωτσόμπαλοι; Οι τηλεκατίνες/τηλεπουτάνες; Οι αντίστοιχοι τηλεπουστρίκουλες/τηλεκουνιστοί; Πού είναι τα ταλέντα, η ευφυΐα, και η εργατικότητα σε αυτούς; Ε, και όμως είναι πλούσιοι και διάσημοι.

• Πόσοι ταλαντούχοι και εργατικοί άνθρωποι έχασαν τα πάντα από χρηματιστηριακά σκαμπανεβάσματα και πολιτικές αναταραχές; Πόσο δυνατά και σκληροπυρηνικά ηλίθιος πρέπει να είσαι για να πιστεύεις ότι ο πλούτος σου εξαρτάται από εσένα, όταν πράγματα όπως η πολιτική κατάσταση της χώρας σου, οι διεθνείς της σχέσεις, και η παγκόσμια οικονομία εξαρτώνται από άλλους; Θες να φας μια (ακόμα) οικονομική ύφεση κατακέφαλα να δεις πόσο εξαρτώνται από οτιδήποτε άλλο πέρα από τα ταλέντα σου αυτά που θεωρείς αυτονόητα; Θες να γίνει ένας πόλεμος και να χάσεις τα πάντα για τις πολιτικές τρίτων, να δεις πόσο κίβδηλος είναι ο κόσμος σου; 

•  Τι περιθώρια έχει το νέο σου προϊόν ή η νέα σου πατέντα να γίνει φίρμα, όταν υπάρχουν ήδη φίρμες και μονοπώλεια στο σύνολο των τομέων; Πριν έναν αιώνα, όταν τα αυτοκίνητα ήταν κάτι καινοφανές, μπορούσες να πείσεις μια τράπεζα να σου εγκρίνει δάνειο για να ανοίξεις δική σου αυτοκινητοβιομηχανία. Ποια τράπεζα θα κάνει το ίδιο τώρα, όταν υπάρχουν ήδη μάρκες όπως BMW, Mercedes, και Hyundai; Και ακόμα και αν το κάνει, τι πιθανότητες έχει το νέο εκπληκτικό σπορ αυτοκίνητο BarbaMenios να συναγωνιστεί τη Ferrari; Μπορείς να σκεφτείς παραδείγματα για οποιονδήποτε τομέα παραγωγής πέρα από τα αυτοκίνητα. Και βάζω στοίχημα πως τα όποια νέα προϊόντα ή ιδέες γίνονται γνωστά, ανήκουν στη πλειοψηφία τους σε θυγατρικές εταιρείες γνωστών ομίλων ή σε προσφάτως ενηλικιωθέντες συγγενείς μεγαλοκαρχαριών.

Δεν εξαρτάται τίποτα από σενα μπζηλέ, πάρ'το απόφαση. Δεν χρειάζεται να το νιώσεις και να το συνειδητοποιήσεις βαθια -θα πέσεις σε κατάθλιψη ή θα βάλεις βόμβες-, αλλά καλό είναι να το έχεις υπόψιν σου όταν ψηφίζεις ή κάνεις χαμαλίκια για το αφεντικό.

Σε δουλεύουν ψιλό γαζί μεσ'στα μουτσούνια σου -τρόπος να ανέβεις ψηλά δεν υπάρχει. Η συντριπτική πιθανότητα είναι πως στη καλύτερη (με πιθανότητα <1%) θα καταλήξεις να έχεις ένα πολύ καλό εισόδημα (βλ. 5-6 φορές ο βασικός μισθός, αν είσαι συνδυαστικά μορφωμένος, εργατικός, ευφυής, και τυχερός), αλλά αυτό και πάλι εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τη τύχη και κανένας δεν σου εγγυάται πως θα κρατήσει για πάντα. Και με 3000 ευρώ εισόδημα, όλα από τους συνεργάτες σου και τους "από πάνω" θα εξαρτώνται.

Γι'αυτό γίνομαι πύραυλος όποτε ακούω για "τρόπους να γίνεις πλούσιος" και παραμύθια της χαλιμάς. Όλα είναι χαοτικά στην οικονομία. Και αυτά που φαίνεται να παίζουν το μεγαλύτερο ρόλο, είναι η τύχη και οι διασυνδέσεις που έχεις.

-----------------------------------------------------------------

 *Για να καταλάβουμε καλύτερα τι εστί βερύκοκο, θα δούμε μερικά παραδείγματα ασήμαντων παραμέτρων που μπορούν να οδηγήσουν σε τεράστιες αλλαγές αν μεταβληθούν.

1. Ας πιάσουμε τη παράμετρο... της ώρας. Έστω ότι είσαι ένας ταπεινός μπατιράκος που ψάχνει απεγνωσμένα δουλειά. Παίρνοντας το μετρό για να πας σε συνέντευξη, συναντάς έναν παλιό φίλο απ'τη σχολή και του λες πώς έχει η κατάσταση. "Έλα ρε μαλάκα", σου λέει, "και δεν μου χτύπαγες ένα τηλέφωνο τόσο καιρό; Έχει ο ξάδερφός μου μια θέση στη μπίζνα που μόλις άνοιξε". Η συνέντευξη πηγαίνει καλά, αλλά ο φίλος σου μιλάει στο ξάδερφό του και δέχεται να σε προσλάβει για καλύτερο μισθό. Ε, πηγαίνεις στη μπίζνα του, και στα πλαίσιά της γνωρίζεις έναν συνεργάτη της (εκτός από τη γυναίκα της ζωής σου) που στο μέλλον σε προσλαμβάνει για τα διπλάσια χρήματα και γίνεσαι "γιάπης". Quizy quiz: Τι θα συνέβαινε αν είχες χάσει το μετρό για ένα λεπτό; 

2. Ας πιάσουμε τη παράμετρο... των κεφιών του επενδυτή. Θεωρήστε πως ένας επενδυτής θέλει να επενδύσει σε μια ιστοσελίδα/επιχείρηση ανεβάσματος και προβολής βίντεο (ας πούμε ότι είμαστε στη προ-youtube εποχή). Να δώσει, δηλαδή, χρήματα για servers, developers, κλπ με αντάλλαγμα κάποιες μετοχές. Τη μια μέρα, που είναι χαρούμενος, βλέπει μια ιστοσελίδα στην οποία μπορει να επενδύσει, και επειδή είναι χαρούμενος τη βλέπει με πολύ θετικό μάτι και σκέφτεται σοβαρά να επενδύσει σε αυτή. Στο μεταξύ, αποκτά και ένα συναισθηματικό "δέσιμο" με αυτή (σαν αυτά που περιγράφονται εκτενώς στα βιβλία των Daniel Kahneman, Dan Ariely, και άλλων που ασχολούνται με την επιρροή της ψυχολογίας μας στις οικονομικές μας κινήσεις) και τη χρησιμοποιεί ως μέτρο σύγκρισης για κάθε επόμενη που θα δει. Την άλλη μέρα, που συμπτωματικά είναι κακόκεφος, βλέπει τη δική σου ιστοσελίδα και, αν και αντικειμενικά είναι καλύτερη, λόγω κακοκεφιάς, επικεντρώνεται στις ατέλειές της. Υποσυνείδητα τη συγκρίνει με αυτή που είδε χθες (που ο εγκέφαλός του έχει συνδέσει με το κέφι που ένιωθε όταν την είδε), οπότε επιλέγει να επενδύσει σε εκείνη. Έτσι, αυτή εξελίσσεται σε youtube ενώ η δική σου αποτυγχάνει και κλείνει. Quizy quiz: τι θα συνέβαινε αν ο επενδυτής ήταν τη προηγούμενη μέρα άκεφος;